Aντίθετα με ό,τι πιστεύουν κάποιοι σαν τον κ. Άδωνι Γεωργιάδη, δεν σκοντάφτει μόνο στους Ινδοευρωπαίους ο πόθος τους για αυτοχθονίες εκατοντάδων χιλιάδων ετών. Για να διατυπώνει κανείς τέτοιους ισχυρισμούς πρέπει να αγνοεί βασικά πράγματα – όπως ότι ο homo sapiens sapiens έφτασε στην Ευρώπη μόλις πριν από 40.000 χρόνια. Αυτά δεν τα λέει η γλωσσολογία, ούτε είναι γλωσσολογικός ο αντίλογος σε θεωρίες τύπου Πουλιανού (ότι οι Έλληνες, μαζί με όλους τους άλλους λαούς, αποτελούν εξέλιξη ελλαδικών αρχανθρώπων). Επομένως, όσο συγγνωστή κι αν είναι η επιθυμία μερικών συμπατριωτών μας να εκτείνουν το γενεαλογικό τους δέντρο μέχρι τον Ουρανοπίθηκο τον Μακεδονικό και τον Μεσοπίθηκο τον Πεντελικό, θα πρέπει να αντιληφθούν ότι τέτοιες θέσεις δεν βρίσκουν στήριξη σε κανέναν κλάδο της επιστήμης.
Δεν ξέρω αν το δημοσίευμα του Ταχυδρόμου για το οποίο θριαμβολογεί (εδώ και εδώ) ο Γεωργιάδης γράφει πράγματι τόσο χοντρές ανακρίβειες. Η πληροφορία ότι «το γονιδιακό αποτύπωμα των Ελλήνων έχει κατά 67% παλαιολιθική προέλευση» μάλλον σχετίζεται με το συμπέρασμα πρόσφατων γενετικών μελετών ότι «το 80% της γραμμής καταγωγής των σημερινών Ευρωπαίων φτάνει ως την Παλαιολιθική Εποχή» - δηλαδή: «μέχρι τις αρχαιότερες μεταναστεύσεις στην Ευρώπη από τη Μέση Ανατολή και την Kεντρική Ασία». Ο όρος παλαιολιθικός, λοιπόν, αναφέρεται στους πρώτους ανθρώπους που εποίκησαν την Ευρώπη κατά την Ανώτερη Παλαιολιθική Περίοδο και όχι σε ανθρωπίδες ή ανθρωποειδή της Κατώτερης Παλαιολιθικής (όπως φαντάζεται ο κ. Γεωργιάδης). Από τα ποσοστά, επίσης, προκύπτει ότι οι Έλληνες δεν συγκαταλέγονται στους πιο «παλαιολιθικούς» Ευρωπαίους. Αυτό οφείλεται, όπως εξηγεί η γενετίστρια κ. Αναστασία Κουβάτση, στη μεγαλύτερη επίδραση που είχε στον χώρο μας το τελευταίο από τα τρία κύρια μεταναστευτικά κύματα προς την Ευρώπη, κατά τη Νεολιθική περίοδο. Το αρχαιολογικό υλικό, άλλωστε, μαρτυρεί τη σύνδεση εκείνου του εποικισμού με τη «νεολιθικοποίηση» (εμφάνιση της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, της μόνιμης κατοικίας) της Ελλάδας, η οποία ξεκάθαρα εισήχθη - δεν αποτέλεσε εξέλιξη του προγενέστερου (μεσολιθικού) ελλαδικού πολιτισμού. Ανεξάρτητα, δηλαδή, από το τι ισχύει σε σχέση με τους Ινδοευρωπαίους, είναι σαφές ότι και σημαντικοί εποικισμοί υπήρξαν και ισχυρές εξωτερικές επιδράσεις. Η πεποίθηση ορισμένων ότι οι πάντες και τα πάντα στην Ελλάδα εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν εξαρχής εδώ το μόνο που φανερώνει είναι έλλειψη στοιχειώδους, έστω, ενημέρωσης.
Μήπως, ωστόσο, δεν τεκμηριώνονται επαρκώς μεταγενέστερες πληθυσμιακές μετακινήσεις που θεωρούνται σχετικές με την έλευση και επικράτηση της ελληνικής γλώσσας; Παρακολούθησα μια απροσδόκητη αντιπαράθεση στο Gravity & the Wind (το αρχικό σημείωμα του cyrus αφορούσε το ριάλιτι της κ. Μανωλίδου), όπου ένας σχολιαστής επέμενε ότι η «θεωρία περί καθόδου Ινδοευρωπαίων στην Ελλάδα […] έρχεται σε αντίθεση με τα ανθρωπολογικά δεδομένα». Επικαλέστηκε μια παλιότερη συνέντευξη του ανθρωπολόγου Ξηροτύρη και άρθρα από ένα ιστολόγιο συναφούς θεματολογίας. Από αυτά που λέει ο Ξηροτύρης θα επιλέξω να σταθώ σε εκείνο που διατυπώνει πιο προσεκτικά και μάλλον βρίσκεται πλησιέστερα στην πραγματικότητα: ότι από τη μελέτη ενός περιορισμένου σε όγκο σκελετικού υλικού έχουν προκύψει ενδείξεις μιας συνέχειας. Έστω, λοιπόν, ότι κατά το διάστημα που υπολογίζεται η εμφάνιση των πρώτων ομιλητών της ελληνικής, δεν υπήρξαν θεαματικές αλλαγές (αυτό είναι το περισσότερο που μπορεί να δεχθεί κανείς με βάση κάποια όχι συντριπτικά ανθρωπολογικά στοιχεία) στην πληθυσμιακή σύνθεση του ελλαδικού χώρου. Έρχεται αυτό σε αντίθεση με την υπόθεση ότι τότε εισάγεται και αρχίζει να επικρατεί μια διαφορετική γλώσσα; Ας δούμε ένα-δύο συναφή παραδείγματα:
- Πρόσφατες μελέτες συμπεραίνουν γενετική συνέχεια στην Ιβηρική χερσόνησο από τους προρωμαϊκούς χρόνους. Γνωρίζοντας ότι πριν τη ρωμαϊκή περίοδο δεν υπήρχαν εκεί λατινογενείς γλώσσες, θα μιλήσουμε τάχα για αντίθεση γλωσσολογικών και γενετικών δεδομένων; Ισχυρίζεται κανείς Ισπανός ή Πορτογάλος ότι οι γλώσσες τους δεν προέρχονται από τα λατινικά επειδή η γενετική αποδεικνύει την αυτοχθονία των λαών τους;
- Άλλοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι Τούρκοι προέρχονται κατά βάση από αυτόχθονες πληθυσμούς της Μικράς Ασίας. Μόλις το 10-15 % από αυτούς, σύμφωνα με τον ανθρωπολόγο Timuçin Binder*, έχουν κεντροασιατική καταγωγή. Άραγε, σε περίπτωση που ο Τούρκος καθηγητής έχει δίκιο για τα χιλιάδες χρόνια αυτοχθονίας των κατοίκων της Ανατολίας, θα αποδειχθεί εσφαλμένη η πληροφορία ότι η τουρκική άρχισε να μιλιέται εκεί μόλις μετά τον ενδέκατο αιώνα;
Θα μπορούσα να αναφέρω αρκετά ακόμη παραδείγματα (και οι Σλάβοι π.χ. των Βαλκανίων θεωρούνται σε σημαντικό βαθμό απόγονοι τοπικών, προσλαβικών πληθυσμών). Από πού, λοιπόν, προκύπτει ότι η γενετική συνέχεια συνεπάγεται και γλωσσική συνέχεια; Είδαμε παραπάνω σαφείς περιπτώσεις γλωσσικού θανάτου όπου οι φυσικοί ομιλητές των εξαφανισμένων γλωσσών (σύμφωνα με τις συγκεκριμένες μελέτες, τουλάχιστον) όχι μόνο δεν χάθηκαν μαζί τους, αλλά αποτέλεσαν και το μεγαλύτερο μέρος των ομιλητών των γλωσσών που τις αντικατέστησαν. Αν αποδεικνύουν κάτι αυτά τα ευρήματα είναι ακριβώς ότι η αλλαγή γλώσσας δεν προϋποθέτει απαραίτητα ριζικές πληθυσμιακές και, ακόμη περισσότερο, ανθρωπολογικές μεταβολές.
Συνέβη, λοιπόν, κάτι ανάλογο με την επικράτηση της ελληνικής στην περιοχή μας; Σίγουρα, πάντως, είναι πιθανότερη αυτή η εκδοχή από εκείνη που παρουσιάζει ο Ξηροτύρης. Ερχόμαστε εδώ στο βασικό ερώτημα, ποιες είναι οι εναλλακτικές λύσεις που προτείνουν όσοι αμφισβητούν τις κρατούσες απόψεις για την προέλευση της ελληνικής γλώσσας (ή άλλων ινδοευρωπαϊκών γλωσσών). Καμία αντίρρηση να λάβουν υπόψη οι γλωσσολόγοι τα ανθρωπολογικά, γενετικά, αρχαιολογικά κτλ. δεδομένα, αλλά δεν μπορεί να τους ζητείται να απορρίψουν τα δεδομένα της δικής τους επιστήμης χάριν εξεζητημένων θεωριών, οι οποίες απλώς έρχονται βολικές σε ειδικούς άλλων κλάδων. Ο Ξηροτύρης φτάνει να παρουσιάζει ως πόρισμα της «σύγχρονης γλωσσολογικής επιστήμης» την «κοινή καταγωγή όλων των γλωσσών του πλανήτη»! Στην πραγματικότητα, καμία θεωρία για υπεροικογένειες γλωσσών (της νοστρατικής συμπεριλαμβανομένης) δεν έχει σήμερα άξια λόγου γλωσσολογική υποστήριξη. Το ζήτημα, βέβαια, της ινδοευρωπαϊκής κοιτίδας παραμένει ανοιχτό, αλλά όσα από τα προτεινόμενα μοντέλα την τοποθετούν πιο πίσω από την πέμπτη χιλιετία π.Χ. εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα ως προς το γλωσσικό τους μέρος: μικρότερες από τις αναμενόμενες, για τόσο μεγάλο διάστημα, διαφορές μεταξύ των θυγατρικών γλωσσών, κοινής ρίζας λέξεις (όπως οι σχετικές με τροχοφόρα οχήματα) που η παρουσία τους δεν δικαιολογείται νωρίτερα από ένα χρονικό σημείο, κοινά γραμματικά γνωρίσματα που, επίσης, θεωρούνται μεταγενέστερες εξελίξεις κ.α.
Θα χρειαστεί να συνεχίσω. Περιττεύει, ελπίζω, η διευκρίνιση ότι δεν βάζω τον Ξηροτύρη στο ίδιο σακί με τους διάφορους διασκεδαστές του υπερελληνοκεντρικού χώρου. Ο ίδιος έχει επισημάνει και επικρίνει τέτοια φαινόμενα.
* Τη συνέντευξη τη μετέφρασε από τα τουρκικά, όπως μπορείτε να δείτε, ο κ. Σάββας Καλεντερίδης. Κατόπιν αναδημοσιεύτηκε σε αρκετούς εθνικιστικούς ιστότοπους, μάλλον με το σκεπτικό ότι ενισχύει την υπόθεση περί ελληνικής καταγωγής μεγάλου μέρους των Τούρκων. Ωστόσο, ο Μπιντέρ μιλάει για 40.000 χρόνια αυτοχθονίας (όχι μόνο για προτουρκικούς, δηλαδή, αλλά και προελληνικούς πληθυσμούς) και ξεκαθαρίζει ότι "η γενετική έρευνα δεν έχει την έννοια της εθνολογικής έρευνας". Θα σταθώ στην εθνοκεντρική ανάγνωση και παρουσίαση τέτοιων επιστημονικών απόψεων στο επόμενο σημείωμα.
-----
Προσθήκη: Με αφορμή αυτό το σχόλιο του κ. Σαραντάκου, ας μου επιτραπεί να επισημάνω άλλη μια διαστρέβλωση (άσχετη με τα πρόσφατα θλιβερά γεγονότα, αλλά σχετική με το θέμα του σημειώματός μου) χωρίου του Ισοκράτη. Προσέξτε, προς το τέλος του βίντεο, με τι θράσος παρουσιάζεται ο αρχαίος ρήτορας να μιλάει δήθεν για την αυτοχθονία των Ελλήνων. Στην πραγματικότητα, υποστηρίζει ότι μόνο οι Αθηναίοι, από όλους τους Έλληνες, δικαιούνται να αποκαλούνται αυτόχθονες. Κανένα πρόβλημα, ωστόσο, χάρη στη δραστική "επέμβαση" της κ. Τζιροπούλου και του κ. Γεωργιάδη. (Το ωραίο είναι ότι το συγκεκριμένο απόσπασμα κυκλοφορεί και αδιαστρέβλωτο στο διαδίκτυο από ανυποψίαστους που δεν γνωρίζουν καλά αρχαία ελληνικά: "μόνοις γαρ ημίν των Ελλήνων την αυτήν τροφόν και πατρίδα και μητέρα καλέσαι προσήκει." Δεν διδάσκει η κ. Τζιροπούλου τη γενική διαιρετική στους μαθητές της Ελληνικής Αγωγής;)
