Σάββατο, Μαΐου 13, 2006

Κουίζ

«Μετά την ένσαρκον οικονομίαν του Χριστού ως τριακοσίους χρόνους, ήτον τις βασιλεύς Μαξιμιανός ονόματι, το δε επίθετον Ερκούλιος, ο οποίος ήτον γαμβρός του βασιλέως Διοκλητιανού εις την θυγατέρα του. Λοιπόν, τοσούτον ήτον άτυχος και κακός άνθρωπος, ότι δεν ήθελεν ουδεποσώς να ακούση το όνομα του Χριστού. Αμή όπου και αν ήτον Χριστιανός, εσπούδαζεν να τον θανατώση. Πολλοί γουν από τους χριστιανούς υπήγαιναν και εμαρτυρούσαν δια την αγάπην του Χριστού. Ένας απ’ εκείνους ήτον και ο Άγιος Δημήτριος, ο σήμερον επαινούμενος. Ο οποίος ήτον μεν από την μεγαλόπολιν Θεσσαλονίκην κατά τα πάτρια, είχε δε και γονείς επισήμους άρχοντας και πρώτους των Μακεδόνων, πλην τόσον δεν ήτον τιμημένος και ένδοξος από το γένος του μόνον, όσον από την αρετήν του και την ευπρέπειαν της ψυχής. Διότι τόσον ενίκα τους ευγενείς και φρονίμους του καιρού εκείνου εις την κατάστασιν της ψυχικής ευγενείας του, όσον ήτον και ευμορφότερος παρά πάντας τους συνομηλίκους του.»

Άσκηση για όσους ασχολούνται με θέματα της ελληνικής γλώσσας και της ιστορίας της: Πώς θα χαρακτηρίζατε τη γλωσσική μορφή του παραπάνω αποσπάσματος;

Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε καθιερωμένους ή μη όρους, αλλά ο γενικότατος «λόγια γλώσσα» θα θεωρηθεί υπεκφυγή. ;)

9 σχόλια:

cyrus είπε...

Τι είναι; Κήρυγμα επαρχιακού μητροπολίτη του 19ου αιώνα;

hominid είπε...

Από μία συλλογή κηρυγμάτων κάποιου μητροπολίτη είναι πράγματι το απόσπασμα, αλλά όχι του 19ου αιώνα. Το 1528 κυκλοφόρησε ο "Θησαυρός" του Δαμασκηνού Στουδίτη και, από γλωσσικής πλευράς, αυτό είναι που κάνει το βιβλίο -πολύ- ενδιαφέρον.

Ανώνυμος είπε...

Θα'λεγα ότι είναι πιο στρωτός (δημωδέστερος) ίσως κι από τον Μηνιάτη.

hominid είπε...

Υπάρχουν και "δημωδέστερα" κείμενα από εκείνη την περίοδο. Αλλά του Δαμασκηνού, του Μηνιάτη και κάποιων άλλων είναι γραμμένα σε μία μορφή που σήμερα θα τη λέγαμε απλουστευτικά -ελλείψει ακριβέστερης ορολογίας- "απλή καθαρεύουσα" ή κάτι τέτοιο. Δηλαδή, για παράδειγμα, το "είχε γονείς επισήμους άρχοντας και πρώτους των Μακεδόνων, πλην τόσον δεν ήτον τιμημένος και ένδοξος από το γένος του μόνον, όσον από την αρετήν του και την ευπρέπειαν της ψυχής" δεν θα μπορούσε άνετα να το είχε γράψει μετά από 300 χρόνια και ο Κοραής; Στο γλωσσικό ιδίωμα που υποτίθεται ότι αυτός ο ίδιος δημιούργησε;

Ανώνυμος είπε...

Είπα τον Μηνιάτη, επειδή είναι ενάμισι-δυο αιώνες ύστερα από αυτό που αναφέρεις. Ο Κοραής νομίζω ότι όντως "κατασκεύασε" κάποιους τύπους, δηλαδή μια γλωσσική μορφή. Η γλώσσα του Κοραή και του κειμένου που παρέθεσες όντως κινούνται στο ίδιο (σχετικά χαμηλό) επίπεδο/βαθμό αρχαϊσμού, αλλά μάλλον δεν είναι το ίδιο "γλωσσικό ιδίωμα". Με κάθε επιφύλαξη, το θέμα δεν το ξέρω καλά. Πάντως, γενικά, αυτή ήταν νομίζω η γλώσσα της μεταβυζαντινής ρητορικής και την "ηπιότητά" της την δικαιολογούν ακριβώς οι επικοινωνιακές σκοπιμότητές της. Το γιατί μετά ο Κοραής τους φαινόταν διάολος δεν το ξέρω. Μάλλον δεν οφείλεται τόσο στις γλωσσικές απόψεις του, αλλά άλλες.

hominid είπε...

Ο Κοραής νομίζω ότι όντως "κατασκεύασε" κάποιους τύπους, δηλαδή μια γλωσσική μορφή.

Eίχε προτείνει και εφάρμοζε στα κείμενά του κάποια πράγματα, όπως την αντικατάσταση του «θα»-μέλλοντα με το «θέλω + απαρέμφατο» (π.χ. «θέλω ιδείν») ή τη «διόρθωση» λέξεων της δημώδους (π.χ. «οψαράς» αντί «ψαράς»). Κάτι τέτοια, όμως, αμιγώς «κοραϊκά» δεν πέρασαν τελικά στην καθαρεύουσα.

Πάντως, γενικά, αυτή ήταν νομίζω η γλώσσα της μεταβυζαντινής ρητορικής και την "ηπιότητά" της την δικαιολογούν ακριβώς οι επικοινωνιακές σκοπιμότητές της.

Συμφωνώ. Είναι λογικό τέτοιες «ήπιες» μορφές αρχαϊσμού να καλλιεργήθηκαν σε χώρους, όπως ο εκκλησιαστικός, στους οποίους αρχαΐζουσα παράδοση και κατανοητότητα έπρεπε να συνδυάζονται. Και θεωρώ πολύ πιθανό, ιερείς ήδη της υστεροβυζαντινής περιόδου να κήρυτταν σε γλώσσα παρόμοια με αυτήν του αποσπάσματος που παρέθεσα.

Μάλλον θα αναφερθώ αναλυτικότερα σε άλλο σημείωμα (με την απαραίτητη διευκρίνιση, πάντως, ότι ούτε εγώ μιλάω με βεβαιότητα γι’ αυτά τα θέματα- την κουβέντα απλώς προσπαθώ να ανοίξω, με κάποιες σκέψεις και ερωτήματα).

hominid είπε...

Κάτι που παρέλειψα: Το περίφημο μεγαλόπολις το προσέξατε; Σε κείμενο του 1528;

Rodia είπε...

Μήπως είναι (ελαφρώς εξευγενισμένη) η καθομιλουμένη της εποχής εκείνης;
(κοτσάνα πετάω, αλλά κάτι θέλω να γράψω εδώ πέρα εκτός από "μπράβο", "ωραία", "καλημέρα", κλπ)

:-)

hominid είπε...

Ροδιά, με ένα μήνα καθυστέρηση, σε ευχαριστώ για το σχόλιο. ;)

Το ελαφρώς εξευγενισμένη καθομιλουμένη, που λες, δεν μου φαίνεται καθόλου κοτσάνα: "ελαφρύς εξαρχαϊσμός" = "ελαφρύς εξευγενισμός". Κάπως έτσι το αντιλαμβάνονταν τότε. Σε επόμενα σημείωματα, θα προσπαθήσω να το αναπτύξω λίγο περισσότερο.